Juryrapport

De podcastserie Werktitel van Zoë Dankert en Alix de Massiac steekt met kop en schouders boven de andere inzendingen in deze categorie uit. In hun podcastserie kijken zij naar de werk­cultuur en normen en waarden die het leven van een kunstwerker definiëren. Hiervoor spraken de podcast­makers met kunstenaars, docenten en andere belangen­vertegenwoordigers. De jury acht het initiatief, de kritische en meer­stemmige kijk op arbeids­problematiek in de kunst­wereld zeer actueel en urgent in het gesprek over kunst. Ook is het overtuigend dat deze kunst­kritische praktijk geen concept maar daadwerkelijk een reeks is waarin tot nu toe elf afleveringen verschenen. Vandaar dat de jury graag ziet dat hun werk wordt voortgezet.

Zoë Dankert en Alix de Massiac winnen de stimuleringsprijs in de categorie Innovatieve kunstkritische praktijken. Daarmee winnen ze een geldprijs van 1.500 euro.

stimuleringsprijs

categorie
Innovatieve
kunstkritische
praktijken

Werktitel

Zoë Dankert
Alix de Massiac

In de podcast Werktitel buigen Zoë Dankert en Alix de Massiac zich over arbeidsvoorwaarden, netwerken, planningen en collega’s in de culturele sector. In de kunstwereld wordt vooral gesproken over wat mensen doen, maar niet hoe ze dat doen. In meer dan honderd gesprekken delen mensen uit de kunstsector hun verhalen en ervaringen. Hiermee hopen de podcastmakers een gesprek op gang te brengen. Want hoe is werk in de kunst eigenlijk geregeld? Werktitel is een stap op weg naar het nieuwe werken: waar ruimte is voor solidariteit en wederkerigheid, waar werken werkbaar is én bespreekbaar.

Werktitel is mede tot stand gekomen dankzij het werk van geluidskunstenaar Nathalie Bruys en vormgever Elisabeth Klement, de openhartigheid van de geïnterviewden en de financiële ondersteuning van alle partners. In 2023 komt het tweede seizoen van Werktitel uit. De tien afleveringen van het eerste seizoen zijn te beluisteren op www.werktitel.org en alle podcastkanalen.

We willen praten

Proloog

In de kunst wordt veel gesproken over wat mensen doen, maar minder over hoe ze dat doen. In Werktitel buigen Alix de Massiac en Zoë Dankert zich over arbeidsvoorwaarden, netwerken, deadlines, afspraken en collega’s. In een marathon van gesprekken delen mensen verhalen en ervaringen in de hoop een collectief gesprek op gang te brengen. Praten is de eerste stap op weg naar het nieuwe werken; waar ruimte is voor solidariteit en wederkerigheid, waar werken werkbaar is én bespreekbaar. Hoe ziet het nieuwe werken eruit?

Diagrammen en dergelijke

Aflevering 1

Van cijfers en regels zijn we soms wat wars van in de kunstwereld. In deze aflevering vertellen allerlei mensen werkzaam in de beeldende kunst aan Alix de Massiac en Zoë Dankert over passie, hysterische werkdagen, op donderdag dansen in Rotterdam en waarom nee zeggen voor kunstenaars en freelancers vaak geen optie is. En passant breken we ons het hoofd over SBI-codes en tackelen we de mythische Vincent van Gogh, waar iedereen wel iets over leek te willen zeggen. Als groot lijdend voorbeeld zong zijn naam in onze studio rond. Dat lijden van Van Gogh en anderen, daar is iedereen in de kunst klaar mee. Is het delen van verhalen genoeg of hebben we iets anders nodig?

Wat komen jullie doen?

Aflevering 2

In 2012 zwaaide Halbe Zijlstra met de bijl en de hamer en de kunstsector moest leren zichzelf te verdedigen. De vraag was: wat komen jullie doen? Die vraag wordt ook gesteld aan de jonge honden op zoek naar een schaarse stoel. Alix en Zoë spreken over de overheid, die zich sinds de jaren tachtig nerveus en gespannen opstelt: weinig vertrouwen maar veel controledrift. Die drift strekt zich uit over de hele Nederlandse maatschappij: van kunstinstelling tot kinderbijslag. We vragen ons af waarom er te veel mensen zijn die dit willen en waar we op kunnen rekenen als het gaat om subsidie, pardon, stimulering van de overheid nu dat een permanent rad van fortuin blijkt te zijn.

Een ander pad

Aflevering 3

Waar kies je voor als je gaat werken in de kunst? Alix en Zoë vragen zich af of ze eigenlijk wel wisten waar ze aan begonnen. Verschillende mensen vertellen over de keuzes die zij hebben gemaakt tijdens hun leven en werk. Je hoort Lin Houtman over een tricky leven en René Lavrijsen en Harm Hofmans over voldoening halen uit je werk. Nina Folkersma vertelt over het bewandelen van haar eigen pad als zelfstandige en Reinier Klok heeft sinds kort een jobcoach. Delano Mac Andrew maakte al jong keuzes en zowel Bonno van Doorn als Brenda Tempelaar verbazen zich over het taboe op bijverdienen in de kunst. In gesprek passeren de kunstwereld die zichzelf in de staart lijkt te bijten, droombanen en weloverwogen beslissingen, maar ook hoogwerkers en medailles. Margriet Schavemaker sluit deze mozaïek van sprekers af met advies aan de luisteraar. Het pad van mogelijke levens strekt zich voor ons uit, maar niet voor lang en lang niet voor iedereen. Wat is welk werk waard voor jou? En in hoeverre heb je daarin zelf een keuze?

Ik ren er een beetje achteraan

Aflevering 4

Het ritme van de werkweek gaat als volgt: van 9 tot 5, van maandag tot vrijdag. Allerlei mensen werkzaam in de kunst vertellen over tempo. Het tempo van vroeger, van de toekomst en hun eigen tempo als werkend mens. Mensen die in de schaduw van machines werken, al hollend het tempo van het instituut proberen bij te benen én mensen die met de seizoenen leven. De wetenschap fluistert het al lange tijd: we gaan te hard. Passie aangelengd met een 24/7-werkethos: het blijkt een giftige cocktail die steeds vaker uitmondt in totaal uitgeblust zijn. Om te horen wat daar de signalen van zijn en hoe Steve Jobs tegen werk aan kijkt, tune in op deze aflevering die speelt met ritme, tempo en tijd. De soundscape aan de hand van gevonden samples & beats van geluidskunstenaar Nathalie Bruys neemt je mee door de levens en ervaringen van kunstenaars, directeuren, schrijvers, managers, projectleiders, curatoren en een onderzoeker die actualiteit, actualiteit, actualiteit vaarwel probeert te kussen.

Kinderen van de kunst

Aflevering 5

Dan heb je een baan en een baby. Je stuurt een email. Je veegt een snotneus af. Je komt uit de vergadering. Je bent een ouder. Je werkt. Je bent een werkende ouder. In deze aflevering spreken we met moeders en vaders in de kunst over werk, leven en ouderschap. Wat ze met elkaar gemeen hebben zijn de kinderen en de crêche, maar wat ze ook met elkaar gemeen hebben is dat ze ook ouders van de kunst zijn. Ze zorgen voor hun kinderen en ze dragen zorg voor hun werk en de mensen met wie ze werken. We praten over borstvoeding en kolven, uitstel en afstel, een ingetrokken contract en mentale ruimte. Ook spreken we een directeur die twee primaire zorgopdrachten heeft: kind én kunst. Via het normaliseren van het ouderschap pleiten wij voor de verzorging van elkaar in de sector. Voor betere arbeidsvoorwaarden en -verhoudingen.

De dagloner

Aflevering 6

Het overgrote deel van de werkenden in de kunst heeft een KvK-inschrijving als zelfstandige en dat aantal groeit met de dag. De positie van die zelfstandigen is op dit moment misschien wel het belangrijkste arbeidsvraagstuk. Het is een gevecht om één definitie, één narratief en meerdere tarieven. Daarom wijden we niet één maar twee aflevering aan de zelfstandigen. We spreken over de wet DBA, het kunstvakonderwijs en onverzekerd door het werkend leven stappen. Freelancer Mariska van den Berg gidst ons door de aflevering heen en vertelt over haar loopbaan. Universitair docent Thijs Lijster vergelijkt de zzp’er met de dagloner van weleer, Peter van den Bunder van de Kunstenbond pleit voor het doorprikken van the American dream en lector Jeroen Boomgaard vond net niet doodgaan op een gegeven moment wel welletjes. Kunstenaar Gabriel Lester belde in het kader van professionalisering bedrijven als dé assistent van Gabriel Lester en Cristel van de Ven, voorzitter van Vereniging Zelfstandigen Nederland gaat het krakkemikkige stelsel bij het grofvuil zetten. Curator Rianne Groen werd gek van niet weten wat er elke maand op haar bankrekening zou verschijnen en fondsenwerver Nadine Rooij sluit af met de constatering dat sommige dingen rondom zelfstandigen op een niet chille manier gaan.

De flexibele pit

Aflevering 7

In deze aflevering slaan wij een brug tussen zzp’ers, belangenbehartigers en kantoorgangers. Iedereen is in theorie gebaat bij een stevige keten, zoals dat heet in ambtenarenland, en dan moeten alle schakels in orde zijn. Maar bij die gesprekken heeft niet iedereen altijd hetzelfde belang. Ook moet de zelfstandige voor een eigen vangnet zorgen. Dat daar extra kosten, uren en kopzorgen bij komen kijken die op een of andere manier verrekend moeten worden wordt vaak vergeten. Zelfstandigen vertellen over hun eigen leercurve in de omgang met planning, facturen en opdrachtgevers. Diezelfde zelfstandigen vertegenwoordigen 60 procent van de werkenden in de sector. Waarom spreken we dan nog steeds van een flexibele schil? Het is de flexibele pit!

Blauwdruk

Aflevering 8

Wat is verantwoordelijkheid? Daar gaan we naar op zoek. Waar het ligt, hoe je dat invult en aan wie je het afdraagt. In aflevering 8 komen de directeuren, leidinggevenden en adjunct directeuren aan het woord. Zij vertellen hoe ze hun rol invullen en soms delen met anderen. We spreken over het strategisch inzetten van functies en persoonlijkheden. Tegelijkertijd vragen we ons af waar onze eigen verantwoordelijkheden liggen, als werkenden. Moet je soms je poot stijf houden en collectief onderhandelen, of juist ergens niet voor gaan liggen omdat je daarmee een andere positie, een andere rol krijgt toebedeeld? En hoe zit dat met het aannemen van mensen die soms letterlijk op je lijken?

Rotterdamse ruimte

Aflevering 9

We trekken naar Rotterdam en spreken Rotterdammers over hoe het is in de stad te wonen en te werken. De een ziet een voormalige werkstad turned leisure paradise, de ander een genereuze stad waar je jezelf kunt zijn. Met de gemeente praten we over de extra middelen voor fair pay die ze als eerste gemeente in het land hebben vrijgemaakt en hoe ze hun cultuurbeleid vormgeven. We spreken over wat het betekent bij te dragen aan een stad, aan de maatschappij, en nu er steeds minder alternatieven lijken te zijn, blikken we terug op de kraakbeweging die ook Rotterdam vorm heeft gegeven.

Eilandschappen

Aflevering 10

Precies een jaar na het begin van de gespreksmarathon blikken we in de laatste aflevering terug én vooruit. Op het proces en de ervaringen van enkele luisteraars. We horen hoe weerbarstig de praktijk blijft, ondanks intenties en protocollen. Ook poneren een aantal mensen toekomst­scenario’s voor de kunst, waarin arbeidsverhoudingen op de schop gaan. Die plannen zouden de financiële positie van kunstenaars kunnen verbeteren én de machtsverhoudingen laten verschuiven. Linksom of rechtsom, de wereld draait door en dus ook de sector. We hoopten in tien afleveringen het nieuwe werken te vinden of te formuleren, maar bespraken vooral het oude werken. Op naar de toekomst!

Alix de Massiac (1991) is schrijver, redacteur bij Metropolis M en onafhankelijk podcastmaker. Naast Werktitel heeft ze recentelijk de podcast Chains voor MacGuffin Magazine gemaakt.

Zoë Dankert (1994) schrijft, voornamelijk essays, portretten, interviews en besprekingen. Eerder werkte ze als eindredacteur voor kunsttijdschrift Metropolis M en was ze hoofdredacteur van het academisch tijdschrift Soapbox dat ze samen met Laura Pannekoek oprichtte. Ze studeerde literatuurwetenschappen aan de Universiteit van Amsterdam en volgde daar ook de onderzoeksmaster cultural analysis. In 2021 maakte ze samen met Alix de Massiac de tiendelige podcastserie Werktitel, waarin ze de werkomstandigheden in de kunstwereld bespreekbaar maken.